LA KOMENCOJ
La Itala Esperantista Junularo (IEJ) ne naskiĝis ĉi tiel nomata. Antaŭe ĝi estis fakte IESA, Itala Esperantista Studenta Asocio, asocio, kiu ekvidis la lumon en Bolonjo en decembro 1913, prezidante la studentino de sciencoj Stamura Linardi.
La unuaj anoj, kvazaŭ ĉiuj el norda Italio, sin dediĉis al la celo disvastigi Esperanton inter la studentoj, kaj eltrovis la idealan strukturformon en tiu de loka grupo: la unua de tiuj naskiĝis en Kapodistrio.
Problemoj financaj karakterizis la unuajn jarojn; kaj por solvi ilin estis proponita informa faldebla bulteno, kies kvara paĝo devintus esti dediĉita al reklamo.
De ĉi tiu tempo disponeblas la unua statuto kaj la strukturo de la unua estraro.
Malmultaj faktoj menciindas ekde la eko de la agado ĝis la unua mondmilito: la naskiĝo de multaj grupoj, kursoj kaj ekzamenoj (ankaŭ je la interpretado-nivelo) por skoltoj (tiam nomataj “Giovani Scolte”), kaj strukturo de sekretario kiu mem-evidente sin bazis sur poŝtaj sistemoj je ja alia efikeco (ekz. la numero de junio 1914 invitis la anojn komuniki la adreson dum la ferioj, en okazo de novaĵoj gravaj, kiuj ne povus atendi ĝis la reveno!).
Inter la du militoj
La utiligo de la revuo landa L’Esperanto kiel komunikilo inter la anoj estis ekkonsiderita nur je la fino de 1922; en 1923 aperis, en kelkaj numeroj, la Paĝo por niaj knaboj, kun tekstoj difineblaj nur kiel “De Amicis-stilaj”. Semajna revuo presita en Prato (tiam provinco de Florenco) nomita Gioventù (“Junularo”), enhavis, ekde la unua de januaro 1924, rubrikon en Esperanto, redaktata de la ĝenovano Sante Zullo.
En 1925, laŭ la aŭspicioj de la prezidantoj de IEF (Itala Esperanto-Federacio), kiuj, en la mesaĝo al la anoj, alvokis la formadon de “impona maso de entuziasmaj junuloj de Italujo parolantaj la junan idiomon”, la kotizo junulara estis diferencigita ol la ordinara, kun 16 jaroj kiel aĝlimo.
En la internacia tereno, la italo Elio Migliorini partoprenis, kiel delegito, al la deksesa Universala Kongreso, en 1924, kie estis starigitaj la bazoj por Internacia Studenta Asocio.
La tuta esperantista agado, inkluzive de la junulara, suferis ŝanĝojn kaj aberaciojn, kaj malmultaj aŭ eĉ nulaj estas la novaĵoj, kiuj alvenis al ni en la jarkolektoj de la revuo, konsultitaj por redakti ĉi tiun tekston; indas ĉiukaze memorigi, kiel nura kuriozaĵo, apelacion al la junuloj por ke ili defendu la italecon per Esperanto.
La postmilita periodo
La rekonstruo post la dua mondmilito kuntrenis ankaŭ la Esperantujon: la renaskiĝo de la asocio, kun la nomo de “Gioventù Esperantista Italiana (GIE)” (Itala Esperantista Junularo), en 1947, fare de instruisto Mario Guzzi; Nova Sento, de aparta bulteno de informo al la anoj, iĝis rubriko de la landa revuo nur en 1950. La travivaĵoj de ĉi tiu rubriko estas spegulo interesa, sed ne ĉiam fidinda, de la agado de la asocio.
Kerno de la renaskiĝinta GIE estis la junulara grupo de Torino, kiu praktikis furiozan instruad-agadon (ĝis 5 kursoj samtempe, inter kiuj unu ĉe la Eŭropa Federaciista Movado, kiuj ofertis, kiel premion por la plej bona lernanto, la partoprenadon al la UK), konkure kun Milano, kiu eĉ havis kunordigajn problemojn por organizi la centojn (tiele!) da junuloj, kiuj partoprenis la kursojn.
La asocio estis sendependa de IEF, al kiu pagis kotizon: kunveno en Torino en septembro 1950, laŭ la aŭspicioj de Giancarlo Figheira kaj Gina kaj Piero Fop inter la aliaj, starigis la bazon por asocio junulara landa, kadre de IEF sed kun strukturo, celoj kaj intencoj malsamaj.
Je landa nivelo, indas rimarkigi kunvenon, okaziginta fare de GIE en Milano en 1952, kies temo estis: kiel organizi, ankaŭ laŭ la lingva signifo, la grupojn lokajn. En 1953 GIE akiris la rajton, ke tri siaj anoj reprezentis ĝin en IEF-estraro, tiam elektita surbaze de divido laŭ teritorio de aparteno. La tri anoj, Capacchi, Codazza, Cosatti, konsistigis la GIE-estraron.
Nova sento reaperis tra la paĝoj de la revuo, por malaperi en 1954 kaj reaperi en 1957, alfrontante plurajn krizojn redakciajn, kiuj solviĝos en 1962. La agadoj landaj, diversaj laŭ la interesoj apartaj de la membroj, ŝajnas kontraŭstarantaj unu la alia en ĉi tiu periodo: flanke de kiu proponis krei reton de gastejoj por junaj esperantistoj, estis kiu organizis ekskursojn ĉe la montoj (tipa agado milanana), kiu elektis Fraŭlinon Esperanton, kiu kunlaboris kun la federaciistoj (Umberto Broccatelli), kiu organizis dancvesperojn, kiu preparis la kunvenon de grupestroj, kvazaŭ programa prelego de IEF. Tamen, ĉiuj tiuj tendencoj kunfluis en urbo La-Aglo ekde la 7-a ĝis 15-a de aŭgusto 1955, ĉe la dekunua IJK, kiun 150 homoj partoprenis. La komuniko de la kunveno estis malfrua, tiel limigante la partoprenon, kaj eĉ estis kelkaj, kiuj parolis pri bojkoto. La kongreso, ĉiukaze, havis sufiĉe da sukceso sed, strange, la revuo dediĉis al tiu malmultajn paĝojn.
La refondiĝo
1956 estis la jaro de la refondiĝo, komencita dum la Nacia Kongreso de Massa, en kiu la junuloj havis aparte favoraj kondiĉoj de aliĝo kaj de loĝado, danke al Organiza Komitato, direktita de la familio Dazzini. La revuo publikigis larĝan raporton pri la agado plenumita kaj plenumota, dum la institucioj de la asocio pli difiniĝis, per la aĝlimo fiksita je 25 jaroj (malgraŭ UEA plutenis, ankoraŭ dum multaj jaroj, sian limon je 21 jaroj) kaj, post la nova Statuto de IEF, per la neceso esti grupanoj por la junuloj .
La 22a de septembro 1957 estis aprobita en Varese la programo de agado, kiu portis ankaŭ al konsiderinda pliiĝo de la nombro de anoj (275 en 1958). Dum iom da jaroj, ĉiukaze, la novaĵoj rimarkindaj estis malmultaj: naciaj renkontiĝoj kadre de la Foiro de Milano, elekto de Nicola Minnaja kiel sekretario ĝenerala de TEJO, oratoraj konkursoj de TEJO, pluraj ludaktivadoj.
La unua oficiala kunveno kadre de Nacia Kongreso okazis la 26-an de septembro 1961, en Sanremo. En 1962 la strukturo de la estraro konsistis el serio da repondeculoj komisiitaj pri specifaj temoj; sed la tri reprezentantoj en IEF-estraro, malgraŭ havante parolrajton, restis sen voĉdonrajton ĝis 1970. La adreso de la asocio moviĝis al Sondrio, poste estis translokita, laŭ kiu estis komisiita pri tio, ĝis 1977, kiam ĝi ekestis en Pizo, kie resti ĝis 1982, jaro de translokado al abonkesto en Bolonjo.
Rimarkinda plilarĝiĝo de la agado internacia okazis en 1963, jaro dediĉita de UEA al junularo, subtene de TEJO, kiu tiam estis aktiva sed ĉe la sojlo de financa kraŝo. Je landa nivelo, rimarkigindas fortan kreskon de informo kaj interna kaj, ĉefe, alekstera, precipe rilate al tiel-nomataj NEJOj (NeEsperantistaj Junularaj Organizoj), inter kiuj menciendas almenaŭ la Internacia Unio de Studentoj kaj la Monda Federacio de Demokratia Junularo.
Nova Sento publikigis multajn kontribuaĵon tiajn, inter kiuj oni memoru la intervenojn de Mario Sola, tiam prezidanto, resumante la plenumitan agadon kaj la plenumotan, kaj tiujn de Carlo Minnaja, tiam vicprezidanto de TEJO, pri situacio kaj ebloj internaciaj. Oratoraj konkursoj dum la Naciaj Kongresoj fortigis tradicion, kiu vivas eĉ nuntempe, kiu postulas apartan zorgon pri la lingva nivelo inter la membroj de la tiama GEI.
La nova Statuto naskiĝis je la 22a de septembro 1964 dum kunveno en Sorrento, en kiu estis disdonita flugfolio produktita de TEJO kaj tradukita el la itala, kadre de informkampanjo celante studentojn universitatajn. Tiu-tempe komencis kunlaboro en revuo Koncize, kiu kolektis kontribuaĵojn de iuj sekcioj okcidenteŭropaj de TEJO: inter la pluraj redaktoroj de la italaj paĝoj ni memorigu Michela-n Lipari-n, kiu okupiĝis pri tio ekde 1968 ĝis 1975.
IEJ (Itala Esperantista Junularo – jen la nova nomo) troviĝis alfronti krizon generacian, nek la unuan, nek la lastan: kontraste al la multaj agadoj disaj kaj lokaj, estis je nacia nivelo manko da agado, da interago kaj ĉefe da kunordigo. Okazoj eĉ gravaj, kiel iuj manifestacioj subtenante peticion al ONU, aŭ kurso sur sonbendo (pristudata en Torino), aŭ paska Trilanda Renkontiĝo en Triesto en 1965, restis ĝenerale izolitaj kaj disaj, malgraŭ aktiva partoprenado al Komitatoj Interregionaj, kiuj tamen havis historion iom turmentita.
La Sesdekoka
Forta instigo al agado venis el pluraj manifestacioj junularaj kaj studentaj ĉirkaŭ la 1968, pri kiuj la Esperanto-movado ne restis indiferenta. Temoj de intereso pure socia ekokupis la paĝojn de Nova Sento, tiam redaktata de Silvio Stoppoloni (kiu poste iĝis redaktisto de la revuo), pruve kaj subtene al la penso, aŭ, por diri pli ĝuste al la ekkonsciigo tiam aperanta (kiu disvastiĝadus en la venontaj jaroj), laŭ kiu Esperanto devas esti uzata por paroli pri iu ajn temo kaj nek nur pri Esperanto mem. Etendiĝis la kunlaboro kun ne-esperantistaj asocioj havantaj celojn similajn al la esperantistaj: ĉi tiun specon de agado, naskiĝinta en 1968 subpuŝe de nederlandano Hans Bakker, sekvis aparte Mauro La Torre kaj Renato Corsetti. La temoj de la renkontiĝoj prenis nuancojn pli kulturcelaj (ekzemple, “Influoj reciprokaj de la naciaj kulturoj eŭropaj”, organizita kunlabore kun la Eŭropa Federaciista Junularo) kaj socicelaj (ekzemple, estis aktiva kunlaborado okaze de katastrofoj naturaj, kiel la inundo de Florenco kaj la tertremo en Belice). La vasta agado, kaj interna kaj ekstera, evidentigis profundan intereson pri la rolo ke la Esperanto-movado havis, kaj povus havi, ĝenerale en la socio: ĉi tiu temo disvastiĝis ege, ankaŭ sekve de la Deklaracio de Tyres (Svedio, 1969), kiu konstituis mejloŝtono de la esperantista evoluo.
La anoj plimultiĝis, sed ne la sekcioj junularaj, nek ĉe grupoj, nek en sendependaj sekcioj. Je la 40a Nacia Kongreso, en Komo, en 1969, kies slogano estis “Ĝis la 30a, ĉiuj al la 40a”, eĉ kvindek junuloj partoprenis la kunvenon. La temoj de la debato spegulis tiujn uzatajn de la tiutempa maldekstro: “Junularo kaj socio”; “La lernejo” (temo de la Internacia Kongreso de Graz); “La imperiismoj sociaj kaj lingvaj”, kaj tiel plu. Seminarioj lingvistikaj, laborkampoj kaj intensa partoprenado al la internaciaj agadoj montris IEJ-on vivan kaj viglan, kun klaraj celoj kaj manieroj, kaj kun homoj kiuj atingis altajn postenojn en TEJO: Giulio Cappa, Renato Corsetti, Michela Lipari, Silvio Stoppoloni kaj Giuliano Turone, la unua kiu portis en la movadon temon ideologian kontraŭimperiisma (la unua seminario ideologia kaj ne lingvistika okazis en Bolonjo en decembro 1969).
La 70aj jaroj
En 1970 la tri reprezentantoj de IEJ ĉe la IEF-estraro membriĝis plenrajte: la situacio estis daŭronta tiel ĝis la modifo de la Statuto de la Federacio, okazinta en 1980. Ekde tiam, malgraŭ pluraj polemikoj, almenaŭ unu reprezentanto de IEJ povas partopreni al la kunsidoj de la Nacia Konsilantaro, eĉ se sen voĉdonrajto, kaj ekde tiam la ununura maniero por porti la voĉdonon de IEJ iĝis elektigi ĝian anon aŭ simpatianton al dujaraj elektadoj de la Nacia Konsilantaro de IEF.
Revenante je la 70aj jaroj, tiujn karakterizis agadoj direktitaj eksteren, cdelante pli al plimultiĝo de la nombro de anoj ol al konsisto de la agado, malgraŭ al IEJ atribuendas preskaŭ ĉiujn lingvistikajn seminariojn okazintajn en Italio tiutempe; indas ĉiukaze memorigi la engaĝiĝon en socia kaj kontaŭimperiisma kampo, kiu, eĉ produktante gravajn kaj originalajn kontribuojn al kultura debato, kaŭzis ankaŭ fortajn malakordiĝojn kaj konfliktojn en la movado. Unu el la agadoj plej ofte rimarkigitaj sur la paĝoj de la revuo estis la disvastigo al publiko de enketo-slipojn (“Tri demandoj pri Esperanto”) kaj de tiaspecaj distribuadoj de flugfolioj. Cetere, IEJ aliĝis al regionaj programoj de TEJO, kiuj antaŭvidis ĉefe informagadon al la ekstera mondo.
Post stagno de iom da jaroj, reaperis la Servo korespondada (servo por la anoj dediĉita je faciligi la serĉadon de “amikoj de korespondado”), kaj italaj nomoj aperis en la listoj de Pasporta Servo.
La Festivalo
La informoj inter la jaroj 1974 kaj 1976 estas iom malabundaj, ĉar ĉi tiu historio baziĝas ĉefe sur la artikoloj aperintaj sur la revuo, kiuj, en tiuj jaroj, alfrontis profundan krizon redakcian. La strukturo de IEJ, malgraŭ sia ŝajna nerigideco, montriĝis neadekvata por faciligi la eniron al novaj uloj, inter kiuj indas certe memorigi Brunetto-n Casini-n. Ĉiukaze, la vigleco de la asocio restis alta, kaj Pasko de 1977 vidis la naskiĝo (aŭ pli ĝuste la renaskiĝo) de manifestacio, kiu restis poste kiel simbolo-agado de IEJ: la Internacia Junulara Festivalo. La unua okazis en Levico Terme (en provinco de Trento), kun la temo “La instruado de Esperanto kontraŭ sociaj diskriminacioj”, kaj dum ĝi okazis la eniro en la asocion de novaj membroj, kiel Dario Bessechini, Cristina De Giorgi, Roberto Tresoldi. IEJ translokigis sian adreson en Pizon; la estraro, kvazaŭ plene renovigita, provis doni al si novajn bildon kaj agmanieron, strebante ĉefe renkontigi la novan junularan Esperantujon italan kun la internacian. Oni plifortigis la kunlaboradon kun TEJO, kies estraro kunvenis dufoje (1979 kaj 1982) okaze de IJF; oni modifis la Statuton, por ke (inter alie) realigu kunvenon de IEJanoj ne plu kadre de Kongresoj de IEF, sed dum alia renkontiĝo kun karaktero internacia, nome IJF (unua ekzemplo tia estis la Festivalo de Marina di Massa en 1979); oni ekis kunlaboron kun aliaj Esperanto-asocioj italaj, inter kiuj IABE (Itala Asocio de Blindaj Esperantistoj), kiu plurfoje okazigis sian kunvenon kadre de IJF.
Novan Senton redaktis, ĝis 1981, Mauro Nervi, plurfoje gajninto de premioj ĉe la Belartaj Konkursoj de UEA. En 1980, unu el la numeroj de la revuo estis tute dediĉita al junuloj kaj al ilia aparta movado, kiel pruvo de granda agado je pluraj niveloj; la agado interna igis IEJon, en 1982, la landa sekcio de TEJO, kiu havis la plej grandan nombron da anoj (393) en Okcidenta Eŭropo, preterpasante eĉ la kutiman superecon de Okcidenta Germanio; la agado alekstera plenumiĝis ĉefe en la kadro de TEJO, per la partoprenado de parto de la IEJ-estraro al unua seminario organizita ĉe la Junulara Eŭropa Centro, konstruaĵo en Strasburgo de la Konsilio de Eŭropo, celanta gastigi renkontiĝojn de asocioj junularaj.
Malfacilaj jaroj
Tra la jaroj, la oraganiza strukturo de IEJ estis modifita plurfoje, alprenante de tempo al tempo trajtojn administrajn kaj interagajn, aŭtoritatecajn kaj kunlaborecajn, serĉante lertan kaj efikan formulon, per kiu agadi: modelo de ĉi tiu esplorado estis ofte la strukturo de la Germana Esperanto-Junularo. Ĉi tiu serio da sukcesoj kompensis, bedaŭrinde, serion de okazaĵoj negativaj, kiu havigis al asocio tri rimarkindajn problemojn: unu homa, unu financa, unu ideologia.
La problemo homa ŝajnas kvazaŭ paradoksa. La sekcio okcidenta laŭnombre plej forta ne sukcesis trovi reŝanĝojn por sia estraro, kaj pro tio dum iom da jaroj IEJ estis sub triopa estraro, kelkfoje nomata la bando tripersona, nome Dario Besseghini, Cristina De Giorgi kaj Norberto Saletti.
Raŭmo
La problemo ideologia meritus traktadon apartan, pro sia komplekseco, starigita de la interplekto, de faktoroj homaj kaj politikaj. En 1980, dum IJK en Raŭmo, en Finnlando, la junaj esperantistoj diskutis pri si mem kaj pri sia rolo rilate al mondoj interna kaj ekstera, kaj iuj el ili formulis Manifeston, kiu asertis, ke la kulturo esperantista povis esti, kaj fakte estis, io supera al la sumo de la partoj kiuj kreas ĝin, io kapabla esprimi ion propran, ne necese kontraŭstare al la aliaj naciaj institucioj. Tiu alpreno de starpunkto – kiu konsistis ankaŭ en konsideri la fortojn de la movado, kiel ili reale estis, anstataŭ kiel oni deziris, ke ili estu; kaj kiu ŝoviĝis ĝis analizo realisma, laŭ kiu la fina venko ne baldaŭis, tial necesis trovi sencon al movado ene de sia tiama identeco – estis violente forpuŝita de iuj franĝoj de la plenkreska movado, kiuj eĉ petis plurfoje la elpelon de la subskribintoj. La malsamecoj ĝisatingis la kulminon ĉirkaŭ dum la Nacia Kongreso en Romo de 1981, sed la polemikoj daŭris longe, deprenante de la asocio tempon kaj energiojn, kiujn multe pli utile estintus uzitaj por organizi renkontiĝojn kun aliaj asocioj (kaj esperantistaj kaj ne), ol por diskuti pri la neokazinta ĉeesto de IEJ en la debatataj kaj senefikaj manifestacioj en la stratoj, dum la Kongreso de Romo, en kiuj cento da homoj trairis la urbon kriante sloganojn ĉe la rando de grotesko; aŭ ol por malŝpari altvaloran tempon dum la asembleoj de la Federacio, pridiskutante senfine la samajn temojn, la manierojn de agado, la personismojn.
Ĉi ĉio alvenigis la asocion, malgraŭ la jam menciita pliiĝo de nombro de la membroj, al periodo de krizo por la agado de IEJ, tiom ke eĉ la okazo de IJF estis pridubata. La eniro de novaj homoj sur la scenejon alportis novajn ideojn kaj novajn fortojn: Alessandro Perna kaj Carlo Sarandrea kontribuis malbloki stagnadon, malfermante la vojon kiu, danke al la volo renovigi por kreski, igis IEJ-on unu el la plej aktivaj junularaj asocioj de Eŭropo. La jaro 1984 vidis grandan renoviĝon de la “lokomotivo”, okaze de la IJF de Rimini, kiun apudis seminario subvenciita de la Konsilio de Eŭropo.
La jaroj 80aj
Novaj formoj de agado, kunlaboro kaj informado disvolviĝis: en la jaro 1985, “Monda Junulara Jaro” laŭ UNESKO, vidis la organizon de seminarioj por aktivuloj, por transdoni spertoj el unu generacio al alia; la partoprenado al manifestacioj kaj ekspozicioj; la organizado de rokaj koncertoj en Esperanto por publiko ankaŭ ne esperantista; kaj, ĉefe, la renaskiĝo de la monata bulteno ItInFo (Itala Informa Folio) kiu, reprenante laŭ bazo perioda antaŭan bultenon neperiodan, naskiĝinta je la fino de la 60aj, kaj tiam redaktita de Ranieri Clerici; iĝis tre baldaŭ bonega informilo kaj komunikilo inter la aktivuloj. Ĝin redaktis unue Francesco Pignatelli, ĝis septembro de la sama jaro, kiam la redakcio transiris al Francesco Amerio, kiu ĝin tenis ĝis aprilo 1988, kiam ĝi pasis al lia frato Alessandro. Dum la jaroj inter 1985 kaj 1987 okazis la ekesto de formoj de kunlaboro kaj interŝanĝo kun sekcioj analogaj de aliaj landoj, inter kiuj la Pola asocio kaj tiuj de landoj mediteraneaj, tamen kun la ĉi lastaj la rilatoj rapide malaperis. La rilatoj kun TEJO pliintensiĝis, ne nur laŭ la vidpunkto kvalita (Norberto Saletti, post esti ĉefredaktoro de Koncize ekde 1981 ĝis 1985, dum kvar jaroj estis en la estraro, Dario Besseghini agis longe en la Komitato por la Eksteraj Rilatoj, Alessandro Amerio partoprenis al la organizo de iuj seminarioj), sed ankaŭ laŭ la kvanta, kun grupoj pli kaj pli numeraj de italoj partoprenantaj al pluraj kongresoj kaj kunvenoj.
Dum la prezidanteco de Alessandro Perna, ekde 1984 ĝis 1986, la organizo interne estis konkretigita en la nova Statuto, aprobita en Castelfranco Veneto en 1986, dum la 10a IJF; en la sama jaro estis aprobitaj la ĝeneralaj Regularoj, sekve modifitaj en 1990. La prezidanteco de Perna estis karakterizita ankaŭ de alia mirinda sukceso: IEJ ekestis parto, en 1986, de la Interasocia Komitato de la Ministerio pri eksteraj aferoj. Ĉi tio, ekde 1987, konkrete permesis al la asocio ricevi monsumojn por la junularaj internaciaj interŝanĝoj. La jaro 1987 vidis ankaŭ la kreiĝon de la Historia Arkivo de la Itala Esperanto-Junularo, prizorgita unue de Paola Nigrelli (el Torino), poste de Elena Zerpini (el Triesto).
La prezidanteco restis, ekde 1986 ĝis 1988, en la manoj de Francesco Pignatelli (el Treviso), al kiu ni ŝuldas grandegan amason da laboro celanta kreskigi, tiom laŭ nombro kiom laŭ kvalito, la aktivulojn. Sekvis lin Francesco Amerio (1988-1990), el la multenombra kaj iniciatema grupo de Torino, kaj Luigi Fraccaroli (1990-1992).
Ekde 1988 oni spektis firmiĝon de la organizado de IJF, por kies loĝistika enloĝigo estis serĉataj kunlaboroj kun strukturoj, kiuj estis provizitaj de la institucioj komunumaj, provincaj kaj tiel plu, ankaŭ kun la celo proksimigi la partoprenantojn de la Festivalo al la lokaj neesperantistaj junuloj.
La nova simbolo de IEJ, la mevo Attilio, naskiĝis en 1987 farita de napolano Renato Delahaye. Ekde 1988 arkivoj, dosieroj kaj publikaĵoj estas preskaŭ komplete informadikigitaj: plej bona maniero por festi la kvardekjaro de la asocio, kiu, post periodo da tensio en siaj rilatoj kun IEF, komencis kun la ĉi lasta profitodona kunlaboro, bazita ĉefe sur… distingi la du sferojn de influo.
En 1990 UEA altigis de 25 al 30 jaroj la aĝlimon por esti konsiderata juna membro; estante ĉi tiu decido deviga por la naciaj asocioj aliĝintaj al UEA, la limo estis, en la sama jaro, modifita ankaŭ en la rilatoj inter IEJ kaj IEF.
La eldona agado, eĉ inter okazoj alternaj, prezentas almenaŭ tri flankojn menciindajn: la publikigo de kolekto de flugfolioj kaj informafiŝoj; la apero, dum la unuaj tagoj de 1992, de mallonga antologio de originaj poeziaj tekstoj, skribitaj de aktivuloj kaj eksaktivuloj de IEJ kaj aperintaj sur paĝoj beletraj de ItInFo; la redakcio, fare de Francesco Pignatelli, de Manlibro por la aktivulo, kiu kolektas dokumentojn, novaĵojn kaj sugestojn strebantajn senpenigi tiun transpason generacian, kiu plurfoje devigis la asocion rekomenci de nulo.
Surbaze de reorganizo, kiu ekis dum la fino de la 80aj jaroj, la agado de unuaj 90aj jaroj markitas per ekesto de virta rondo, kiu permesis pliiĝon de la aktivuloj kaj de la organizaj eblecoj kun la sekva, malrapida sed tamen daŭra, pliboniĝo de la kondiĉoj ekonomiaj.
Grava parto de le agadoj estis eĉtiam koncentrita je la organizo de la Festivaloj, per kiuj oni akiris, ankaŭ danke al la pli bona profesieco kun kiu tiuj estas organizitaj, financadojn laŭgrade pli grandajn de la Ministerio pri Eksteraj Aferoj kaj de la Lokaj Institucioj. La pligrandiĝinta ekonomia disponeblo helpis ankaŭ la organizon de festivaloj kun karakterizoj pli bonaj (kaj laŭ la loĝistiko kaj laŭ la programo) kaj kun partoprenado pli vasta.
Merito de ĉi tiu turno apartenas grandaparte al kapabloj organizaj de Marco Brezzi (el Trento), kiu ekde 1991 komencis okupiĝi pri la dosieroj de la Ministerio pri Eksteraj Aferoj kaj, precipe pri la Festivalo.
Tamen ne per la sola Festivalo vivas homo: aldone al la grava internacia manifestacio refloris flankaaj internaciaj iniciatoj, de Disseminarioj (ekde 1991 ĝis 1995), al naskiĝo de la renkontiĝoj por novuloj kaj de la agadoj volontulaj kiel la laborkampoj de Blera (proksime de Viterbo) aŭ la kampo okaze de la inundo en Piemonto de 1994, al la internaciaj kursoj.
En 1996 IEJ publikigis sian unuan retejon, redaktita de Giuseppe Castelli. La akiro de la retregiono www.esperanto.it, kiun IEJ antaŭenpuŝis kuntrenante la Federacion, igis pli stabila kaj pli efika la servon, kiu estis evoluigota dum la venontaj jaroj. Tiuj estas ĉiukaze monatoj, dum kiuj retpoŝto trudanstataŭis kvazaŭ tute iun ajn komukilon.
Kaj ĝuste en tiu periodo estis realigita, tradukante anglan version, la retpoŝta kurso KIREK. Malgraŭ la ne tro profesia starigo, tiu kurso alprenis centojn da kursanoj ĉiujare, ĝis enirigi en krizon, ĉe la fino de la dekjaro, la organizadon mem de kursoj tradiciaj. La novaj aktivuloj alvenis pli kaj pli el la mondo virtuala de interreto.
Ekde 1998 naskiĝis la bulteno interreta per retpoŝto “Nova Sento in Rete“. Tiu ilo, elpensita de Federico Gobbo (el Monza) kaj redaktita ekde septembro 1998 de Francesco Amerio, estis uzata kiel rapida komunikilo inter aktivuloj kaj novuloj, ĉefe rilate al kursanoj de la kurso interreta KIREK. Ĝi havis kreskon eksponentan, kaj iĝis el havanta malmulte da legantoj ĉe la origino ĝis havanta 800 legantojn en aprilo 2002.
Danke al nova interreta ilo, komencas finfine renaskiĝi rilatoj kun junuloj el suda Italio, tradicie izolitaj.
La rilatoj kun IEF restas akcepteblaj, eĉ se la nivelo de kunlaboro restas iom malalta. Ne estas ekzemple solvita la problemo de la malabundega partoprenado de la junuloj al la asocia vivo de IEF, ĉefe rilate al Nacia Kongreso. La manko da konfrontaj momentoj inter la du asocioj ne permesis eltrovon de sinergioj kaj formoj por daŭraj kunlaboroj.
Je internacia nivelo, la rilatoj kun TEJO estis intensigitaj ekde 1995 de la decido organizi la 53-an IJK-on en Asizo kaj de la eniro en la TEJO-Komitato de Giovanni Grossi (el Bolonjo) kaj, ekde 1997, de Federico Breda (el Mantova), eksprezidanto kaj membro de IEJ-estraro. Pluraj estas la iniciatoj kunorganizitaj fare de la du asocioj en Italio.
Momento kulmina de la agadoj de ĉi tiu periodo estis ĉiukaze la somero de la jaro 1997. En Asizo IEJ organizis post kvazaŭ 50 jaroj la IJK-on. La aranĝo montriĝis poste kiel unu inter la plej grandaj (eble la unua en Okcidenta Eŭropo) kun pli ol 500 partoprenantoj el la tuta mondo. Mirigis la partoprenantojn ankaŭ la organizo kvazaŭ perfekta kaj laprogramo riĉa da eventoj.
Kiel korolario de la 53a IJK, IEJ organizis “Varmas la Somero”-n, serio da aranĝoj antaŭ- kaj post-kongresaj (la antaŭkongreso en Venecio kaj la laborkampoj en Padovo kaj en Blera).
Kalkuleblas ke la itala esperanto-somero de 1997 konsistis en kvazaŭ 6000 tranoktoj, kun engaĝiĝo financa de ĉirkaŭ 150 milionoj da liroj kaj, precipe, kun la kuntreniĝo de dekoj da aktivuloj de malsamaj generacioj.
La jaro 1997 estas mejloŝtono en la lastatempa historio de IEJ. Dum la Kongreso de Asizo kaj la flankaj aranĝoj kun ilia sukceso donas gravan impulson al la agadoj kaj al nombro de aktivuloj italaj, en la sekvaj monatoj konkludiĝis la generacia ŝanĝo jam disvolviĝanta ekde iom da jaroj. Per la eliro de la estraro de Francesco Amerio, la generacio de la tridekjaruloj pludonis la torĉon al bone trejnita grupo de dudekjaruloj kiuj kapablis brile transveturigi IEJ-on en la novan miljaron.
La jaroj 2000aj: l’aĝo moderna de IEJ
Manuel Giorgini, elektita en 1999, kiu dum jaroj estis aktivulo en la asocio (ankaŭ kiel prezidanto, ĝis 2003), estas la farinto de la progresigo kaj ĝisdatigo de la retejo jej.esperanto.it, tute dediĉita al Itala Esperanto-Junularo kaj ne plu gastigita sur la retejo de IEF. La IEJ-retejo estis volita kaj estigita origine de la antaŭa prezidanto de la asocio, Federico Gobbo. Giorgini estis ĝia retejestro ĝis la eniro, multaj jaroj poste, de Fabio Bettani en la estraro.
La 2000 estis historia jaro ĉefe pro la IJF: la sidejo de Cavallino-Treporti, elektita por la jarmila IJF, gastigis inter la 19 kaj la 25 aprilo la plej grandan el la IJF-oj laŭ homa memoro, havante ja 325 partoprenantojn el pli ol 20 landoj. La sukceso de tiu aranĝo ŝuldas al zorgemo de la IEJ-estraro, kiu sukcesis akiri rimarkindan financadon de TEJO, kiu plifaciligis la partoprenadon de multaj homoj; aparte omaĝinda estas Manuel Giorgini, kiu plenumis tute sola la administradon, laborante senlace por la sukceso de la renkontiĝo. Ankoraŭ nun la evento de Cavallino estas la termo de komparo por la italaj junularj eventoj.
En 2000 eniris sur la scenejon de IEJ ankaŭ Michele Gazzola, jam aktivulo de la Esperanta Radikala Asocio (ERA) de Giorgio Pagano, kiu poste fondis sian propran asocion por la defendo de la lingva demokratio: Nitobe.
La “ŝtala aĝo” de IEJ
Ĝis 2003 la asocio ne registris rimarkindajn momentojn, okazis prosperoj kaj malprosperoj kiel en ĉiuj asocioj kaj ĝenerale daŭras la serĉado de novaj aktivuloj, kiuj povos porti al nova ŝanĝo generacia. Tiukadre, iuj nomoj estas tiuj de Flavia Dal Zillio kaj Francesco Maurelli.
En 2006 okazis kuntreniĝo de IEJ en la organizo de la junulara programo de la UK de Florenco.
En 2007 junulo aparte brila ekparoligis pri si mem: estas Michael Boris Mandirola, kiu iĝis konsilanto en 2006/2007 kaj kiu dum jardeko alprenis rolojn de graveco kaj en la nacia movado, kaj en la internacia movado: trezoristo, prezidanto kaj longserva membro de IEJ, konsilanto, vicprezidanto kaj prezidanto de TEJO, kaj ankaŭ vicprezidanto de la esperanto-grupo de Verĉelo (en kiu li kreskis kaj lernis la lingvon) kaj aktivulo en la esperanto-grupo de Torino, kiu laŭgrade iĝas la fortikaĵo esperantista de la tuta Italio… resume, vera diverstalenta aktivulo!
La apero de la nomo de Michael Boris Mandirola ene de la IEJ-estraro estas konsiderita kiel la komencopunto de la tiel nomata “ŝtala aĝo de IEJ”, termino forĝita de Michele Guerriero en la tempo de sia prezidanteco en la dujaro 2013-2015, por indiki kaj la ŝanĝo generacia, kaj la ligo aparte forta kiu kreiĝis inter la estraranoj de 2012-2014.
Ekde 2007 IEJ komencis ankaŭ okupiĝi pri la organizado de la junulara programo de la Itala Kongreso, ĉefa aranĝo organizita de IEF.
En 2009, kelkaj tagoj antaŭ la komenco de la jara IJF, regiono Abruco (kiu gastigintus la aranĝon) suferis la ruinigon de tertremo. La IEJ-estraro, nuliginte la aranĝon, proponis al la aliĝintoj transigi ilian kotizon por bonfarado kaj sin dediĉis al kolekto de nutraĵoj antaŭ la superbazaroj, asignotaj al la familioj trafitaj de la sismo.
La jaroj kiu sekvis karakterizis la malrapidan revigliĝo de la asocio.
La ŝtala estraro
Oni eksenti dum la jaroj bezonon de generacia ŝanĝo ne en IEJ, sed ja en IEF, kies estraranoj estas ĉiam la samaj kaj penas ĝisdatigi sin ankaŭ pro sennombraj persoanaj postenoj, certe ne helpitaj de la ekonomia situacio de Italio, kiu ekpaŝas al la tiel nomata “granda recesio” de 2008. La eniro de Mandirola ankaŭ en la IEF-estraro portas etan spiron da novaĵo, sed la kontrastoj inter la junularaj sekcioj, eĉ malgrandaj, komencas okazi kun ofteco, kiu petas renovigon ĝeneralan de tempoj, metodoj kaj homfortoj.
Michael Boris partoprenis pli ol 60 Esperanto-eventojn, tiel sin klasifikante kiel la plej aktiva IEJ-ano de dekjaroj, kaj dum lia kurso proksimiĝas al li aliaj lertaj junuloj, kiuj daŭrigas la agon de IEJ en kunteksto en kiu estas multe malpli simpla moviĝi, pro neĉeesto de ŝtataj aŭ eŭropaj financadoj, kiuj ne plu estas asignitaj de la landaj aŭ mondpartaj agentejoj. Krome, la strukturo de IEJ, kiel sia statuto kaj siaj metodoj de komunikado, restis enfiksita inter “tio kio estis” kaj “tio kio indas esti” en la nova jarmilo, en kiu la informoj vojaĝas interrete je rapidecoj neniam spertitaj antaŭe, kaj kie la konkurenco estas iom peza.
La estraro konstituita en 2011 metas surpapere la unuajn skemojn de renovigo de IEJ, kiu kapablis paŝoteni kun la estanteco, trovante en la manko de fortoj sufiĉe aktivaj la ĉefan problemon. La prezidantino Gastaldi (el Torino), surbaze de sia elstara senco de profesieco, kontribuis renovigi la bildon de IEJ kaj doni al ĝi tiun ŝajnon de kultura longasperta asocio kiun ĝi meritas.
Okazis en 2013 eko de tiu transiro, celanta modifi ĝiajn internajn procesojn kaj la ĝian bildon en kaj ekster la movado. Estis denove konsiderata la graveco de la suda Italio kaj de la insuloj, ankoraŭ bedaŭrinde malmulte esperantigitaj: la IJFoj 2013 kaj 2014 okazis fakte en lokoj, kie Esperanto estis ankoraŭ malmulte enradikiĝita, kiel Apulio kaj Sardio, kun rimarkindaj sukceso kaj nombro de partoprenantoj.
En 2015 ankaŭ la retejo estas renovigita.
Sekvas malluma epoko de dekadenco materia kaj spirita. Bonŝance nun venis ni.GLI INIZI
La Gioventù Esperantista Italiana (IEJ) non è nata direttamente con questo nome. Prima di essa c’era infatti la IESA, Itala Esperantista Studenta Asocio (Associazione Studentesca Esperantista Italiana), che vide la luce a Bologna nel dicembre 1913, sotto la presidenza della studentessa di scienze Stamura Linardi.
I primi soci, quasi tutti del nord d’Italia, si diedero lo scopo di diffondere l’esperanto tra gli studenti, ed individuarono nel gruppo locale la forma strutturale ideale: il primo di questi nacque a Capodistria.
I primi anni di vita furono caratterizzati da problemi finanziari, per risolvere i quali si propose un pieghevole d’informazione la cui quarta pagina avrebbe dovuto essere dedicata alla pubblicità.
Di quest’epoca sono disponibili il primo statuto e la composizione del primo consiglio direttivo.
Pochi fatti vanno citati dall’inizio dell’attività fino al primo conflitto mondiale: la nascita di numerosi gruppi, corsi ed esami (anche a livello di interpretariato) per boy-scout (allora definiti “Giovani Scolte”), ed una struttura di segreteria che si basava – evidentemente – su sistemi postali di ben altra efficienza (es. il numero di giugno 1914 invitava i soci a comunicare l’indirizzo durante le vacanze, in caso di notizie importanti che non potessero attendere il rientro!).
Tra le due guerre
L’impiego della rivista nazionale L’Esperanto come mezzo di comunicazione tra i soci venne preso in considerazione solo alla fine del 1922; nel 1923 apparve, per alcuni numeri, la Paĝo por niaj knaboj (Pagina per i nostri ragazzi), un settimanale stampato a Prato (allora provincia di Firenze), con testi definibili solo come “deamicisiani”. La Gioventù, ebbe, dal primo gennaio 1924, una rubrica in esperanto, curata dal genovese Sante Zullo.
Nel 1925, auspici i presidenti della FEI (Federazione Esperantista Italiana), i quali, nel loro messaggio ai soci, invocarono la formazione di “una imponente massa di entusiasti giovani d’Italia parlanti l’idioma novello”, la quota giovanile venne differenziata da quella ordinaria, ed il limite d’età posto a 16 anni.
In campo internazionale, l’italiano Elio Migliorini partecipò, come delegato, al sedicesimo Congresso universale a Vienna, nel 1924, ove vennero poste le basi per una Internacia Studenta Asocio (Associazione Studentesca Internazionale).
Tutta l’attività esperantista, compresa quella giovanile, subì modifiche ed aberrazioni nel periodo fascista, e sono poche o nulle le notizie che ci sono pervenute nelle annate della rivista consultate per redigere questo testo; va comunque ricordato, come pura curiosità, un appello ai giovani affinché difendano l’italianità attraverso l’esperanto.
Il Dopoguerra
La ricostruzione dopo il secondo conflitto mondiale coinvolse anche il mondo esperantista: la rinascita dell’associazione, col nome di “Gioventù Esperantista Italiana (GIE)”, data 1947, ad opera dell’insegnante Mario Guzzi; Nova Sento, da bollettino separato di informazione ai soci, divenne rubrica della rivista nazionale solo nel 1950. Le alterne vicende di questa rubrica sono specchio interessante, ma non sempre fedele, dell’attività dell’associazione.
Nucleo della rinata GIE fu il gruppo giovanile di Torino, che svolse frenetica attività d’insegnamento (fino a 5 corsi contemporaneamente, di cui uno presso il Movimento Federalista Europeo, che prevedevano, come premio al miglior allievo, la partecipazione al Congresso Universale), in concorrenza con Milano, che ebbe addirittura problemi logistici per sistemare le centinaia (sic!) di giovani che seguivano i corsi.
L’associazione era indipendente dalla FEI, cui pagava una quota d’adesione: nel settembre 1950 un convegno a Torino, auspici tra gli altri Giancarlo Fighiera e Gina e Piero Fop, pose le basi per un’associazione giovanile nazionale nel quadro della FEI, ma con struttura, scopi e finalità indipendenti.
A livello nazionale, va segnalato un convegno, svoltosi a cura della GIE a Milano nel 1952, sul come organizzare, anche in senso linguistico, i gruppi locali. Nel 1953 la GIE ottenne di essere rappresentata da 3 suoi membri nel Consiglio nazionale FEI, allora eletto in base ad una divisione territoriale di appartenenza. I tre membri, Capacchi, Codazza, Cosatti, costituivano il Consiglio direttivo della GIE.
Nova Sento ricomparve sulle pagine della rivista, per scomparire nel 1954 e riapparire nel 1957, affrontando varie crisi redazionali che si risolveranno nel 1962. Le attività nazionali, differenziandosi a seconda degli interessi particolari dei soci, paiono in questo periodo contraddittorie: a fianco di chi proponeva di creare una rete di ostelli per giovani esperantisti, vi era chi organizzava gite in montagna (attività tipica dei milanesi), chi eleggeva Miss Esperanto, chi collaborava coi federalisti (Umberto Broccatelli), chi organizzava serate danzanti, chi preparava il convegno dei capigruppo, sorta di conferenza programmatica FEI. Tutte queste tendenze confluirono, comunque, all’Aquila dal 7 al 14 agosto 1955, per l’undicesimo Congresso internazionale giovanile, cui parteciparono 150 persone. La comunicazione del Congresso era stata tardiva, limitando così la partecipazione, e vi fu persino chi parlò di boicottaggio. Il Congresso ebbe comunque un discreto successo, ma, stranamente, la rivista gli dedicò poche pagine.
La rifondazione
Il 1956 fu l’anno della rifondazione, iniziata durante il Congresso Nazionale di Massa, in cui i giovani ebbero condizioni particolarmente favorevoli d’iscrizione e d’alloggio, grazie al Comitato Organizzatore, guidato dalla famiglia Dazzini. La rivista pubblicò un’ampia relazione sull’attività svolta e da svolgersi, mentre l’associazione prendeva contorni più definiti col limite d’età posto a 25 anni (benché l’Associazione Universale di Esperanto mantenne, ancora per alcuni anni, il proprio limite a 21) e, dopo il nuovo Statuto FEI, con la necessità per i giovani di essere soci di gruppo.
Il 22 settembre 1957 veniva approvato a Varese il programma d’attività, che portò anche ad una notevole crescita nel numero di soci (275 nel 1958). Per alcuni anni, comunque, le notizie degne di nota furono poche: incontri nazionali nel quadro della Fiera di Milano, elezione di Nicola Minnaja a segretario generale della TEJO (Tutmonda Esperantista Junulara Organizo – Organizzazione Mondiale della Gioventù Esperantista), concorsi di oratoria TEJO, attività ludica varia.
La prima riunione ufficiale nell’ambito di un Congresso nazionale è datata 26 settembre 1961, a Sanremo. Nel 1962 la struttura direttiva comprendeva una serie di responsabili incaricati di temi specifici; ma i 3 rappresentanti al Consiglio FEI, pur avendo diritto di parola, rimasero senza diritto al voto fino al 1970. L’indirizzo dell’associazione si spostò a Sondrio, poi venne trasferito a seconda di chi fosse a questo incaricato, fino al 1977, quando si stabilì a Pisa, per restarvi fino al 1982, anno del trasferimento alla casella postale bolognese.
Un notevole allargamento dell’attività internazionale si ebbe dal 1963, anno dedicato dalla UEA (Associazione Universale di Esperanto) alla gioventù, in sostegno alla TEJO, attiva ma sulla soglia del crac finanziario. A livello nazionale, va segnalata una forte crescita dell’informazione tanto interna quanto, e soprattutto, esterna, in particolare nei confronti delle cosiddette NEJOj (NeEsperantistaj Junularaj Organizoj – Organizzazioni Giovanili Non-Esperantiste), tra cui vanno almeno citate l’Unione Internazionale degli Studenti (IUS) e la Federazione Mondiale delle Gioventù Democratiche (MFDY).
Nova Sento ospitò molti contributi del genere, tra cui si ricordino gli interventi dell’allora presidente Mario Sola, a riassunto dell’attività svolta e da svolgere, e di Carlo Minnaja, allora vicepresidente della TEJO, sulla situazione e le possibilità internazionali. Concorsi di oratoria durante i congressi nazionali solidificarono una tradizione ancor oggi viva che vuole una particolare cura per il livello linguistico nelle file della Gioventù Esperantista Italiana.
Il nuovo Statuto nacque il 22 settembre 1964 durante un convegno a Sorrento, nel quale venne distribuito un volantino prodotto dalla TEJO e tradotto in italiano, nell’ambito di una campagna di informazione a target universitario. Iniziò in questo periodo la collaborazione alla rivista Koncize, che raccoglie contributi di alcune sezioni europee occidentali della TEJO: tra i vari redattori delle pagine italiane ricordiamo Michela Lipari, che se ne occupò dal 1968 al 1975.
Né per la prima né per l’ultima volta la IEJ (Itala Esperantista Junularo – Gioventù Esperantista Italiana – questo il nuovo nome) si trovò ad affrontare una crisi generazionale: a fronte di molte attività separate e locali, si verificava una carenza di attivismo a livello nazionale, di interazione e soprattutto di coordinamento. Momenti anche importanti quali alcune manifestazioni a sostegno di una petizione all’ONU, un corso su nastro (allo studio a Torino), un Trilanda Renkontiĝo (Incontro Trinazionale) pasquale a Trieste, nel 1965, restarono generalmente isolati tra loro, nonostante una attiva partecipazione ai Comitati Interregionali, che però ebbero storia piuttosto travagliata.
Il Sessantotto
Un forte stimolo all’attività venne dalle varie manifestazioni giovanili e studentesche attorno al 1968 cui, ovviamente, anche il movimento esperantista non rimase indifferente. Temi di interesse prettamente sociale iniziarono ad occupare le pagine di Nova Sento, allora redatto da Silvio Stoppoloni (che divenne in seguito redattore della rivista), a riprova e sostegno del pensiero, o per meglio dire, della presa di coscienza allora emergente (e che andò diffondendosi negli anni successivi), secondo cui l’Esperanto doveva essere utilizzato per parlare di qualsiasi argomento e non solo di Esperanto. Si espanse la collaborazione con associazioni non esperantiste con finalità analoghe a quelle esperantiste: questo tipo di attività, nato nel 1968 sulla spinta internazionale dell’olandese Hans Bakker, fu particolarmente seguito dai romani Mauro La Torre e Renato Corsetti. I temi degli incontri assunsero toni più mirati culturalmente (ad esempio, “Influenze reciproche delle culture nazionali europee”, organizzato in collaborazione con la Gioventù Federalista Europea) e, pure, socialmente (ad esempio, vi fu una attiva collaborazione in occasione di catastrofi naturali, quali l’alluvione di Firenze ed il terremoto in Belice). La grande attività, tanto interna quanto esterna, mise in evidenza un profondo interesse al ruolo che il movimento esperantista avesse, ed avrebbe potuto giocare, nella società in generale: questo tema si ampliò enormemente, anche a seguito della Dichiarazione di Tyres (Svezia, 1969), che costituì una pietra miliare della evoluzione esperantista.
I soci aumentarono, non così le sezioni giovanili, sia presso gruppi, sia come sezioni indipendenti. Al 40° Congresso nazionale, a Como, nel 1969, il cui slogan fu “Ĝis la 30a, ĉiuj al la 40a” (Fino ai trentenni, tutti al quarantesimo), ben cinquanta giovani parteciparono all’assemblea. I temi di dibattito rispecchiavano quelli in uso nella sinistra dell’epoca: “Gioventù e società”; “La scuola” (tema del Congresso internazionale di Graz); “Gli imperialismi sociali e linguistici”, etc. Seminari linguistici, campi di lavoro, e nutrita partecipazione alle attività internazionali mostravano una IEJ viva e vitale, con chiari fini e modalità, e con personaggi che giunsero alle alte cariche della TEJO: Giulio Cappa, Renato Corsetti, Michela Lipari, Silvio Stoppoloni e Giuliano Turone, il primo a portare nel movimento un discorso ideologico antimperialista (il primo seminario ideologico e non linguistico si svolse a Bologna nel dicembre 1969).
Gli anni 1970
Nel 1970 i tre rappresentanti della IEJ presso il Consiglio nazionale FEI ne divennero membri a pieno titolo: tale situazione sarebbe rimasta fino alla modifica dello Statuto federativo, avvenuta nel 1980. Da allora, pur tra polemiche varie, almeno un rappresentante della IEJ poté partecipare alle riunioni del Consiglio nazionale, sia pure senza diritto di voto, fino al 1981, da quando l’unico modo per portare il voto della IEJ divenne quello di farne eleggere un membro o simpatizzante alle biennali elezioni del Consiglio nazionale FEI.
Per tornare agli anni Settanta, essi furono caratterizzati da attività rivolte all’esterno, alla ricerca di un aumento nel numero dei soci più che nella consistenza dell’attività, nonostante alla IEJ vada ascritta la quasi totalità dei seminari linguistici svoltisi in Italia in quel periodo; va comunque ricordato l’impegno nel campo sociale ed antimperialista, che, pur producendo importanti ed originali contributi al dibattito culturale, causò anche forti screzi e contrasti nel movimento. Una tra le attività più spesso segnalate sulle pagine della rivista fu la distribuzione al pubblico di schede-inchiesta (“Tre domande sull’esperanto”) e di simili volantinaggi. Del resto, la IEJ aveva aderito ai programmi regionali TEJO, che prevedevano soprattutto attività di informazione verso il mondo esterno.
Dopo una stasi di alcuni anni, ricomparve il Servizio di corrispondenza (servizio ai soci volto a facilitare la ricerca di “amici di penna”), e nomi italiani apparvero nelle liste del Servizio passaporto (servizio internazionale che facilita il trovare alloggio a condizioni di favore presso esperantisti).
Il Festival
Le informazioni tra gli anni 1974 e 1976 sono alquanto scarse, in quanto questa Storia si basa soprattutto sugli articoli apparsi sulla rivista, che, in quegli anni, affrontò una profonda crisi redazionale. La struttura della IEJ, nonostante la sua apparente non-rigidità, si dimostrò inadeguata nel facilitare l’accesso a nuovi elementi, tra i quali va certamente ricordato Brunetto Casini. In ogni caso, la vitalità dell’associazione rimase alta, e la Pasqua del 1977 vide la nascita (o meglio la rinascita) di una manifestazione che rimase poi attività-simbolo della IEJ: il Festival Giovanile Internazionale (Internacia Junulara Festivalo, IJF). Il primo si svolse a Levico Terme (TN), col tema “L’insegnamento dell’esperanto contro le discriminazioni sociali”, e vide l’ingresso nell’associazione di nuove figure, quali Dario Besseghini, Cristina De Giorgi, Roberto Tresoldi. La IEJ trasferì il suo recapito a Pisa; il consiglio direttivo, quasi completamente rinnovato, cercò una propria immagine ed un proprio modus operandi, teso soprattutto a far incontrare il nuovo mondo giovanile esperantista italiano con quello internazionale. Si rafforzò la collaborazione con la TEJO, il cui Consiglio direttivo si riunì due volte (1979 e 1982) in occasione dello IJF; si modificò lo Statuto onde (tra l’altro) effettuare l’assemblea dei soci IEJ non più nell’ambito dei congressi della FEI, ma di un altro incontro a carattere internazionale, ovvero lo IJF (primo esempio fu il Festival di Marina di Massa nel 1979); venne iniziata una collaborazione con altre associazioni esperantiste italiane, tra cui la IABE (Itala Asocio de Blindaj Esperantistoj – Associazione Italiana dei Ciechi Esperantisti), che più volte tenne la propria assemblea nell’ambito dello IJF.
Nova Sento venne redatto, fino al 1981, da Mauro Nervi, più volte vincitore di premi ai concorsi letterari dell’UEA. Nel 1980 uno dei numeri della rivista venne dedicato interamente ai giovani ed al loro particolare movimento, a riprova di una grande attività su vari livelli; l’attività interna portò la IEJ a divenire, nel 1982, la sezione nazionale TEJO col maggior numero di soci, 393, in Europa Occidentale, superando persino il consueto primato della Germania Federale; l’attività esterna si svolse soprattutto in ambito TEJO, con la partecipazione di parte del Consiglio direttivo IEJ al primo seminario organizzato presso il Centro Giovanile Europeo, struttura strasburghese del Consiglio d’Europa, adibita ad ospitare incontri di associazioni giovanili.
Anni difficili
Nel corso degli anni la struttura organizzativa della IEJ venne più volte modificata, da manageriale ad interattiva, da verticistica a cooperativa, alla ricerca di una formula agile ed efficace attraverso la quale agire: modello di questa ricerca fu più volte la struttura della Gioventù Esperantista Tedesca. Questa serie di successi venne controbilanciata, purtroppo, da una serie di avvenimenti negativi, che procurarono all’associazione notevoli problemi: tanto sotto i punti di vista umano, e finanziario, quanto sotto quello ideologico.
Il problema umano sembra quasi paradossale: la più forte, numericamente parlando, sezione occidentale non riusciva a trovare ricambi per il proprio vertice, tanto che la IEJ venne retta per alcuni anni da una terna di personaggi, definiti a volte come la banda dei tre, cioè Dario Besseghini, Cristina De Giorgi e Norberto Saletti.
Rauma
Il problema ideologico meriterebbe una trattazione a parte, vista la sua complessità, data dall’intrecciarsi, in esso, di fattori personali con altri politici. Nel 1980, durante lo IJK a Rauma, in Finlandia, i giovani esperantisti discussero se stessi ed il proprio ruolo nei confronti del mondo interno ed esterno, ed alcuni tra loro formularono un Manifesto che asseriva come la cultura esperantista potesse essere, ed in effetti fosse, un qualcosa superiore alla somma delle parti che la compongono, una cultura capace di esprimere qualcosa di proprio, non necessariamente in contrapposizione ad altre entità nazionali. Questa presa di posizione, che prevedeva anche un considerare le forze del movimento per quello che effettivamente erano, e non per quello che si sarebbe desiderato fossero, e che si spingeva ad una analisi realistica secondo cui le prospettive della vittoria finale, l’affermarsi dell’Esperanto come mezzo di comunicazione internazionale, non erano dietro l’angolo, per cui occorreva dare senso al movimento nella sua identità al presente, fu violentemente respinto da alcune frange del movimento adulto, che giunsero a chiedere più volte l’espulsione dei sottoscrittori. Le divergenze raggiunsero il culmine attorno al Congresso nazionale di Roma del 1981, ma le polemiche continuarono a lungo, sottraendo all’associazione tempo ed energie che sarebbero state ben più utilmente spese nell’organizzare incontri con altre associazioni (esperantiste e non), piuttosto che a discutere della mancata partecipazione della IEJ a controverse ed inefficaci manifestazioni su strada, durante il congresso di Roma, nelle quali un centinaio di persone attraversò la città scandendo slogan al limite del grottesco. O, ancora, a sprecare il prezioso tempo delle assemblee federali per discutere all’infinito delle stesse questioni, dei modi di attività, dei personalismi.
Tutto questo portò, nonostante il già citato aumento nel numero dei soci, ad una fase di crisi per l’attività della IEJ, tanto che persino lo svolgersi dello IJF fu in dubbio. L’ingresso di nuovi personaggi sulla scena portò nuove idee e nuove forze: Alessandro Perna e Carlo Sarandrea contribuirono a sbloccare una stasi di fatto, aprendo la via che, grazie alla volontà di rinnovare per crescere, portò la IEJ ad essere una delle più attive associazioni giovanili d’Europa. Il 1984 vide un grande rinnovamento del “gruppo motore”, in occasione dello IJF di Rimini, cui fu affiancato un seminario sovvenzionato dal Consiglio d’Europa.
Gli anni 1980
Nuove forme di attività, collaborazione ed informazione si svilupparono: il 1985, per l’UNESCO “Anno Internazionale della Gioventù”, vide l’organizzazione di seminari per attivisti, onde trasmettere esperienze da una generazione alla successiva; la partecipazione a manifestazioni e mostre; l’organizzazione di concerti rock in esperanto per un pubblico anche non esperantista; e, soprattutto, la rinascita del bollettino mensile ItInFo (ITala INforma FOlio – Foglio d’Informazione Italiano) che, riprendendo su base periodica un precedente bollettino aperiodico, nato alla fine degli anni 1960 e redatto allora da Ranieri Clerici, divenne ben presto un ottimo mezzo di informazione e comunicazione tra gli attivisti. Lo redasse per primo Francesco Pignatelli, fino al settembre dello stesso anno, quando la redazione passò a Francesco Amerio, che la tenne fino all’aprile 1988 data in cui essa passò al fratello Alessandro. Gli anni tra il 1985 e il 1987 videro l’instaurarsi di forme di collaborazione e scambio con sezioni analoghe di altri paesi, tra cui la Polonia ed i paesi mediterranei, rapporto questi ultimi rapidamente scomparso. I rapporti con la TEJO andarono intensificandosi, sia dal punto di vista qualitativo (Norberto Saletti, dopo essere stato caporedattore di Koncize dal 1981 al 1985, fu, per 4 anni, nel Consiglio direttivo, Dario Besseghini operò a lungo nella Commissione per i Rapporti con l’Esterno -KER-, Alessandro Amerio partecipò all’organizzazione di alcuni seminari), sia da quello quantitativo, con gruppi sempre più numerosi di italiani partecipanti a congressi e convegni vari.
Durante la presidenza di Alessandro Perna, dal 1984 al 1986, l’organizzazione interna venne formalizzata nel nuovo Statuto, approvato a Castelfranco Veneto (TV) nel 1986, durante il 10° IJF; nello stesso anno vennero approvati i Regolamenti generali, in seguito modificati nel 1990. La presidenza di Perna è stata caratterizzata anche da un altro notevole successo: la IEJ entrò a far parte, nel 1986, del Comitato Interassociativo del Ministero degli Affari Esteri. Questo, a partire dal 1987, ha concretamente consentito all’associazione di ricevere fondi per gli scambi giovanili internazionali. Il 1987 vede anche la costituzione dell’Archivio Storico della Gioventù Esperantista Italiana, curato prima da Paola Nigrelli (Torino) e poi da Elena Zerpini (Trieste).
La presidenza rimase, dal 1986 al 1988, nelle mani di Francesco Pignatelli (Treviso), cui si deve un’enorme mole di lavoro volta a far crescere, tanto nel numero quanto nella qualità, gli attivisti. Gli seguirono Francesco Amerio (1988-1990), proveniente dal numeroso ed intraprendente gruppo di Torino, e Luigi Fraccaroli (1990-1992).
Dal 1988 si assiste ad un consolidarsi dell’organizzazione dell’Internacia Junulara Festivalo, per la cui sistemazione logistica si ricercano collaborazioni con strutture fornite dalle istituzioni comunali, provinciali e così via, anche allo scopo di avvicinare i partecipanti al Festival con i giovani non esperantisti del luogo.
Il nuovo simbolo della IEJ, il gabbiano Attilio, nasce nel 1987 ad opera del napoletano Renato Delahaye. Dal 1988 archivi, protocolli e pubblicazioni sono pressoché completamente informatizzati: ottimo modo per festeggiare il quarantennale dell’associazione, che, dopo un periodo di tensione nei suoi rapporti con la FEI, inizia con questa una collaborazione proficua, basata soprattutto sul… distinguere le due sfere d’attività.
Nel 1990 la UEA eleva da 25 a 30 anni il limite d’età per essere considerato socio giovane; essendo tale decisione vincolante per le associazioni esperantiste nazionali affiliate alla UEA, il limite viene, nello stesso anno, modificato anche nei rapporti tra IEJ e FEI.
L’attività editoriale, pur tra alterne vicende, presenta almeno tre aspetti degni di menzione: la pubblicazione di una collezione di volantini e manifesti informativi; la comparsa, nei primi giorni del 1992, di una breve antologia di testi poetici originali, scritti da attivisti ed ex attivisti della IEJ ed apparsi sulle pagine letterarie di ItInFo; la redazione, a cura di Francesco Pignatelli, di un Manuale per l’attivista, che raccoglie documenti, notizie e suggerimenti tesi a rendere più agevole quel trapasso generazionale che tante volte ha costretto l’associazione a ricominciare da zero.
Sulla base della riorganizzazione avviata durante la fine degli anni 1980, l’attività di primi anni 1990 è contrassegnata dall’instaurarsi di un circolo virtuoso che vede l’aumento degli attivisti e delle possibilità organizzative con il conseguente, lento ma costante, miglioramento delle condizioni economiche.
Parte rilevante delle attività è tuttora concentrata sull’organizzazione dei Festival per i quali si ottengono, anche in virtù della maggiore professionalità con la quale i medesimi vengono organizzati, finanziamenti via via maggiori dal Ministero per gli Affari Esteri e dagli Enti Locali. L’accresciuta disponibilità economica aiuta anche l’organizzazione di festival con caratteristiche sempre migliori (sia per la logistica che per il programma) e con una partecipazione più vasta.
Merito di questa svolta spetta in gran parte alle capacità organizzative di Marco Bezzi (Trento) che dal 1991 inizia ad occuparsi dei protocolli del Ministero per gli Affari Esteri e, appunto, del Festival.
Ma non si vive di solo Festival: a fianco dell’importante manifestazione internazionale rifioriscono iniziative collaterali che vanno dalla serie dei Disseminarioj (dal 1991 al 1995), alla nascita degli incontri per novuloj e delle attività di volontariato come i campi di lavoro di Blera (VT) o il campo in occasione dell’alluvione in Piemonte del 1994, ai corsi internazionali.
Nel 1996 la IEJ pubblica il suo primo sito internet, a cura di Giuseppe Castelli. L’acquisizione del dominio www.esperanto.it, di cui la IEJ si fa promotrice coinvolgendo la Federazione, rende più stabile ed efficiente il servizio che viene sviluppato negli anni successivi. Sono mesi che vedono comunque la posta elettronica soppiantare, quasi completamente, ogni altra forma di comunicazione.
Ed è proprio in questo periodo che viene realizzato, traducendo una versione inglese, il corso via posta elettronica KIREK. Nonostante l’impostazione artigianale, la formula rastrella centinaia di corsisti all’anno, tanto da mettere in crisi, sul finire del decennio, l’organizzazione stessa di corsi tradizionali. I nuovi attivisti arrivano sempre più spesso dal mondo virtuale di internet.
A partire dal 1998 nasce il bollettino informatico via posta elettronica “Nova Sento in Rete“. Tale strumento, ideato da Federico Gobbo (Monza) e compilato dal settembre 1998 da Francesco Amerio, viene utilizzato come sistema di comunicazione veloce tra attivisti e neofiti, con particolare riferimento ai corsisti del corso telematico KIREK. Esso ha uno sviluppo esponenziale, e passa dalle poche decine di lettori dei primordi agli 800 lettori dell’aprile 2002.
Grazie al nuovo strumento informatico cominciano finalmente a rinascere rapporti con giovani meridionali, tradizionalmente isolati.
I rapporti con la FEI rimangono discreti, anche se il livello di collaborazione rimane piuttosto basso. Rimane ad esempio irrisolto il nodo della scarsissima partecipazione dei giovani alla vita associativa della FEI con particolare riferimento al congresso nazionale. La mancanza di un momento di confronto tra le due realtà non consente l’individuazione di sinergie e forme di collaborazione continuative.
A livello internazionale i rapporti con la TEJO sono invece intensificati dal 1995 in poi dalla decisione di organizzare il 53° Congresso Internazionale Giovanile (IJK) ad Assisi e dall’ingresso nel Comitato della stessa TEJO di Giovanni Grossi (Bologna) e, dal 1997, di Federico Breda (Mantova), ex presidente e membro del consiglio direttivo IEJ. Sono varie le iniziative congiunte organizzate dalle due associazioni in Italia.
Momento apicale delle attività di questo periodo è rappresentato comunque dall’estate del 1997. Ad Assisi la IEJ organizza dopo quasi 50 anni il Congresso della Gioventù Esperantista Mondiale (TEJO). La manifestazione risulterà poi essere tra le più grandi di tutti i tempi (forse la prima in Europa Occidentale) con oltre 500 partecipanti da tutto il mondo. A stupire i partecipanti è anche l’organizzazione quasi impeccabile e un programma ricco di eventi.
A corollario del 53° Internacia Junulara Kongreso, la IEJ organizza “Varmas la Somero”, una serie di manifestazioni pre e post-congressuali (l’antaŭkongreso a Venezia e i campi di lavoro a Padova e Blera).
Facendo qualche rapido calcolo, l’estate esperantista italiana del 1997 e’ consistita in quasi 6.000 pernottamenti, con un impegno finanziario di circa 150.000.000 Lire e, soprattutto, con il coinvolgimento di decine di attivisti di diverse generazioni.
Il 1997 è pietra miliare nella storia recente della IEJ. Se il Congresso di Assisi e le manifestazioni collaterali con il loro successo danno un importante impulso alle attività, e al numero di attivisti italiani, nei mesi successivi si conclude il ricambio generazionale ormai in corso da alcuni anni. Con l’uscita dall’estraro di Francesco Amerio, la generazione dei trentenni lascia il testimone ad un agguerrito gruppo di ventenni che sapranno brillantemente traghettare la IEJ nel nuovo millennio.
Gli anni 2000: L’età moderna della IEJ
Manuel Giorgini, eletto nel 1999 e che per anni resterà militante nell’associazione (anche come presidente, fino al 2003) è l’artefice dello sviluppo e l’aggiornamento del sito iej.esperanto.it, interamente dedicato alla Gioventù Esperantista Italiana e non più ospitato sul sito dell’associazione senior FEI. Il sito della IEJ era stato voluto e posto in essere originariamente dal precedente presidente dell’associazione, Federico Gobbo. Giorgini resterà il webmaster del sito iej fino al’ingresso di Fabio Bettani nel direttivo, molti anni dopo.
Il 2000 fu un anno storico soprattutto per il Festival Giovanile Internazionale: la sede di Cavallino, scelta per l’edizione del millennio dell’IJF, ospitò tra il 19 e il 25 aprile il più grande degli IJF a memoria d’uomo, con ben 325 partecipanti da oltre 20 nazioni. Il successo di tale evento è dovuto allo zelo del direttivo IEJ che riuscì ad ottenere un cospicuo finanziamento dalla TEJO, che agevolò la partecipazione di numerose persone; un particolare omaggio è da rendere a Manuel Giorgini che svolse interamente da solo il lavoro di amministratore, lavorando indefessamente per il successo dell’incontro. Tutt’ora l’evento di Cavallino è il termine di paragone degli incontri giovanili italiani.
Nel 2000 fece la sua comparsa sulla scena della IEJ anche Michele Gazzola, già attivista dell’Esperanta Radikala Asocio di Giorgio Pagano (ERA), che in seguito fonderà la sua propria associazione per la tutela della democrazia linguistica: Nitobe.
L’ “età d’acciaio” della IEJ
Fino al 2003 l’associazione non registra momenti degni di nota, si hanno alti e bassi come in tutte le associazioni e in generale prosegue la ricerca di nuovi attivisti che possano portare ad un un nuovo ricambio generazionale. Alcuni nomi in tale ambito sono quelli di Flavia Dal Zillio e Francesco Maurelli.
Nel 2006 si ebbe il coinvolgimento della IEJ nell’organizzazione del programma giovanile dell’Universala Kongreso di Firenze.
Nel 2007 un ragazzo particolarmente brillante inizia a far parlare di sé: è Michael Boris Mandirola, divenuto consigliere nel 2006/2007 e che in una decade abbraccia ruoli di importanza sia nell’esperantismo nazionale, sia in quello internazionale: tesoriere, presidente e membro anziano per la IEJ, consigliere, vicepresidente e presidente per la TEJO, nonché vicepresidente del gruppo esperantista di Vercelli (in cui era cresciuto ed aveva imparato la lingua) e attivista nel gruppo esperantista di Torino, che pian piano diventa la roccaforte esperantista dell’Italia intera… insomma, un vero attivista poliedrico!
La comparsa del nome di Michael Boris Mandirola all’interno del consiglio direttivo IEJ è considerata il punto di inizio della cosiddetta “età d’acciaio della IEJ“, termine coniato da Michele Guerriero all’epoca della sua presidenza nel biennio 2013-2015 per indicare sia il ricambio generazionale, sia il legame particolarmente forte che si ebbe tra i membri dell’estraro 2012-2014.
Dal 2007 la IEJ iniziò anche ad occuparsi dell’organizzazione del programma giovanile dell’Itala Kongreso, evento principe organizzato dalla FEI.
Nel 2009, a poca distanza dall’inizio dell’annuale Festival Internazionale Giovanile, la regione Abruzzo (che avrebbe ospitato l’evento) soffrì la devastazione di un terremoto. Il direttivo IEJ, annullato l’evento, propose agli iscritti di devolvere la propria quota in beneficenza e si impegnò nella raccolta di generi alimentari davanti ai supermercati, da destinare poi alle famiglie colpite dal sisma.
Gli anni che seguirono caratterizzarono la lenta ripresa dell’associazione.
(L’estraro d’acciaio)
Si comincia a sentire negli anni il bisogno di un ricambio generazionale non nella IEJ, bensì nella FEI, i cui membri del direttivo sono sempre gli stessi e faticano a stare al passo coi tempi anche a causa degli innumerevoli impegni a livello personale, non certo aiutati dalla situazione economica di un’Italia che sta compiendo i primi passi nella cosiddetta “grande recessione” del 2008. L’ingresso di Mandirola anche nel direttivo FEI porta una leggera ventata di novità, ma i contrasti tra le sezioni giovanili, seppur piccoli, cominciano ad avere una frequenza che implora un rinnovamento generale di tempi, metodi e personale.
Michael Boris partecipa ad oltre 60 eventi esperantisti, classificandosi come il più attivo dei membri IEJ da decenni, e nella sua corsa avvicina altri giovani in gamba che proseguono l’opera della IEJ in un contesto in cui risulta assai più complicato muoversi, in mancanza di finanziamenti statali o europei che non vengono più stanziati dalle agenzie nazionali o continentali. La struttura della IEJ inoltre, come il suo statuto e i suoi metodi di comunicazione, rimane incastrata in una lunga transizione tra “quello che era” e “quello che deve essere” nel nuovo millennio, in cui l’informazione viaggia su internet a velocità mai viste prima, e dove la concorrenza è assai pesante.
Il consiglio direttivo costituitosi nel 2011 mette nero su bianco i primi schemi di un rinnovamento della IEJ che potesse stare al passo con il presente, rintracciando nella mancanza di forze sufficientemente attive il problema principale. La presidentessa Gianfranca Gastaldi (Torino), forte del suo spiccato senso della professionalità, contribuisce a rinnovare l’immagine della IEJ e a darle l’aspetto di associazione culturale “navigata” che merita.
Si ha nel 2013 l’avvio di tale transizione, volta a modificare i suoi processi interni e la propria immagine dentro e fuori il movimento. Si considera nuovamente l’importanza del meridione d’Italia e le isole, ancora, purtroppo, poco esperantizzati: gli IJF 2013 e 2014 ebbero infatti luogo in località in cui l’Esperanto era ancora poco radicato, quali la Puglia e la Sardegna, con notevole successo e numero di partecipanti.
Nel 2015 anche il sito internet viene rinnovato.
Seguono anni di profonda decadenza materiale e spirituale. Per fortuna ora ci siamo noi.